یکی از بیماری های شایع و دردناک سیستم اسکلتی عضلانی درگیری‌های مفاصل و فرسایش آن میباشد که به نام آرتروز معروف است واژه آرتروز به درگیری‌های در مفصل اطلاق می‌شود که سطوح مفصلی ساییده شده و غضروف مفصلی از بین می‌رود و با سایش در استخوان ها درد طاقت فرسایی را ایجاد می نماید. روش های درمانی نوین برای درمان آرتروز در کلینیک فیزیوتراپی شریعتی راهگشای بیماران بوده است.
با توجه به اهمیت آرتروز در بیمارانی که به کلینیک مراجعه می‌نمایند و درمان قطعی آن بر آن شدیم تا نکاتی را به زبان ساده برای بیماران تشریح نماییم. این نکات در قالب بیان پرسش و پاسخ که بیماران بیشتر با آنها مواجه می شوند بیان گردیده است. امید است تا بتوانیم با این مقاله نگرش و آگاهی عمومی را نسبت به مشکل آرتروز و رفع آن بیشتر و عمیق تر نماییم.
واژه آرتروز به شرایطی اطلاق می شود که در آن مفصل دچار فرسایش شده و در آن عوامل التهابی آنچنانی دیده نمی‌شود و این عارضه متفاوت از واژه آرتریت که در آن مفصل دچار التهاب می‌شود میباشد.
آرتروز می‌تواند باعث ایجاد درد بیمار شده و غضروف های مفصلی و استخوان ها به گذر زمان تخریب می شوند و در نتیجه دامنه حرکتی کاهش پیدا کرده و مفصل دچار خشکی می شود.
به طور معمول در سال ۲۰۱۰ میلادی ۲۵۰ میلیون نفر از سراسر جهان دچار دردهای ناشی از آرتروز زانو بوده اند که تقریباً ۳٫۶ درصد جمعیت جهان را شامل میشد. در حالیکه ۰٫۸۵ درصد از جمعیت جهان دچار دردهای ناشی از آرتروز در مفصل هیپ بوده‌اند.
در ایالات متحده در سال ۲۰۱۱ میزان بستری در بیمارستان ها به علت آرتروز ۹۶۴ هزار مورد گزارش شده است که این معادل ۳۱ مورد از ۱۰ هزار مورد جمعیت بوده است.
همانطور که قبلاً ذکر کردید میزان شروع آرتروز با افزایش سن افزوده می‌شود و در افرادی که بالای ۶۰ سال دارند ۱۰ درصد در مردان در مقایسه با ۱۸ درصد زنان درگیری وجود دارد.
به طور کلی آرتروز می‌تواند در هر مقطعی که فشار ناشی از فعالیت های معمول و غیر معمول وجود دارد ایجاد شود. ولی در مواردی که مفصل مجبور به تحمل وزن می باشد بیشتر شیوع دارد. به طور مثال در مفاصل اندام تحتانی که تحمل وزن در آنها بیشتر می باشد آرتروز شایع تر است.
لگن به عنوان یکی از مفاصلی که تحمل وزن زیادی را دارد می تواند دچار آرتروز شود. در شکل زیر به نوک پیکان زرد در ایجاد لبه های استخوانی و استخوان سازی اضافه یا استوفیت توجه نمایید.
درمان آرتروز لگن با فیزیوتراپی در کلینیک شریعتی
مفصل زانو به عنوان یکی از مفاصل بسیار مهم در بدن عملکردهای بسیار مهمی را ایفا می نماید به علت حرکت زیاد این مفصل و ثبات کمتر نسبت به لگن به لحاظ شیوع شناسی می تواند بیشتر دچار آرتروز شود. در شکل زیر تخریب غضروف مفصلی در استخوان فمور و همچنین استخوان تیبیا و لبه های استخوانی یا استوفیت را مشاهده می نمایید.
درمان آرتروز زانو با فیزیوتراپی زانو در کلینیک فیزیوتراپی شریعتی
افرادی که پشت میز کامپیوتر و یا میز مطالعه به صورت طولانی مدت و وضعیت های بد قرار می گیرند بیشتر دچار آرتروز های ناحیه گردن می شوند این افراد دردهای ناحیه گردن همراه با صدا های مفصلی را گزارش می نمایند. همانطور که در شکل زیر ملاحظه می نمایید لبه های استخوانی در سمت قدام تنه مهره های گردنی به خصوص در فضای پنجم و ششم و هفتم همراه با کاهش فاصله مفصلی دیده می‌شود.
درمان آرتروز گردن با فیزیوتراپی گردن در کلینیک فیزیوتراپی شریعتی
مطابق مهره های گردنی همچنین در ناحیه کمر نیز این اتفاق در موارد آرتروز دیده می شود. همانطور که در شکل زیر ملاحظه می نمایید کاهش فاصله مفصلی به خصوص در مهره هایی که با پیکان نشان داده شده است مشهود است. تیز شدن لبه های استخوانی را نیز در سمت قدام مهره مشاهده می نمایید.
درمان آرتروز کمربا فیزیوتراپی کمر در کلینیک فیزیوتراپی شریعتی
دست به علت کارکرد های روزانه و فعالیت هایی که به ظاهر سبک می آیند ولی برای مفاصل کوچک دست سنگین می باشند مجبور به تحمل فعالیتها می باشد در حالیکه در گذر زمان این فشارهای کاری می تواند سبب تخریب مفاصل و ایجاد آرتروز در دست شود همانطور که در شکل زیر ملاحظه می نمایید مقایسه بین مفصل سالم و نرمال با مفصل انگشتان دست که دچار آرتروز شده‌اند در شکل مشخص شده است. لایه آبی رنگ همان غضروفی است که در مفاصل آرتروز شده از بین رفته است.
درمان آرتروز دست با فیزیوتراپی دست در کلینیک فیزیوتراپی شریعتی
مچ پا و انواع مفاصلی که در فعالیت های روزانه دچار تحمل وزن می شوند و می توانند مستعد آرتروز شوند. در شکل زیر با ناحیه قرمز رنگ مشخص شده دو ناحیه شایع در آرتروز مچ پا محسوب می‌شوند که در رادیولوژی لبه‌های استخوانی و تخریب غضروف مفصلی مشخص است.
درمان آرتروز مچ پا با فیزیوتراپی مچ پا در کلینیک فیزیوتراپی شریعتی
شیوع آرتروز در اندام فوقانی نسبت به اندام تحتانی کمتر می باشد ولی این قاعده در استخوان شانه و کمپلکس مفصل شانه مستثنا می باشد همانطور که در شکل زیر ملاحظه می نمایید لبه های پیکان زرد رنگ نشان از تخریب غضروف مفصلی و همچنین ایجاد فضای تنگ در شانه گردیده است که دال بر ایجاد آرتروز در مفصل شانه می باشد.
درمان آرتروز شانه با فیزیوتراپی شانه در کلینیک فیزیوتراپی شریعتی
آرتروز یک بیماری پیشرونده با علل مختلف و زمینه ساز می‌تواند در نژادهای مختلف انسانی ایجاد شود. از عوامل ژنتیکی , استفاده ناصحیح از مفاصل و همچنین فعالیت های بدنی نامنظم گرفته همگی می تواند تاثیر گذار در افراد مختلف و ایجاد آرتروز در مفاصل شود.
علت آرتروز همانطور که قبلاً ذکر گردید می‌تواند فرسایش و وارد شدن نیروهای ابنرمال در مفصل باشد که در زیر به طور مختصر به برخی از عوامل دیگر نیز اشاره خواهیم نمود شامل :
مثال بارز در ایجاد آرتروز را می‌توان در فرسایش تایر های اتومبیل ذکر نمود.
پاسخ پرسش های فوق در حقیقت می تواند راه گشای تفکر صحیح تر در خصوص علت آرتروز و اینکه آیا می‌توان روشهای جلوگیری از پیشرفت آن را کمتر نمود بنماید.
در پاسخ به پرسش مذکور می‌توان ذکر کرد که :
فرسایش جزء لاینفک زندگی مادی محسوب می شود و هیچگاه نمی توان روشی پیدا کرد که میزان فرسایش در محیط به صفر برسد.
در حقیقت عواملی که می‌توانند سبب فرسایش مفصلی شود هیچگاه به صفر نخواهند رسید و فرسایش در مفصل ایجاد خواهد شد.
اما
می‌توان عوامل مستعد کننده فرسایش را شناسایی نموده و آنها را به حداقل رساند.
یکی از عوامل فرسایش در اجزای متحرک بی ثباتی در هنگام حرکت و وارد شدن نیروهای مخرب می باشد. در مثال فوق می توان درک صحیح تری از عوامل فرسایش دهنده مفصل داشته باشیم.
عوامل ثبات دهنده مفصل اگر دچار آسیب و اختلال شده باشند ثبات مفصلی کاهش پیدا کرده و مفصل به گذر زمان دچار فرسایش ناشی از بی ثباتی در هنگام حرکت خواهد شد و این فرسایش به گذر زمان سبب ایجاد آرتروز می شود. هرچند اگر عوامل ثبات دهنده در حد بسیار خوب فعالیت داشته باشند نیز به گذر زمان مفصل دچار فرآیند آرتروز خواهد شد.
علائم آرتروز شامل :
می باشد.
شرایط شغلی می‌توانند تاثیر گذار در ایجاد آرتروز باشند. از افرادی که پشت کامپیوتر می نشینند تا کارمندان که بسته به شرایط شغل آنها در وضعیت سخت قرار می گیرند , می توانند مبتلا به آرتروز شوند. به عبارت دیگر نیروهایی که در مفاصل ستون فقرات گردنی , پشتی و کمری وارد می شوند مفصل را به گذر زمان دچار آرتروز و درد های مفصلی خواهند نمود.
نمونه دیگر این افراد تایپیست ها می باشند این افراد به علت حرکت های مکرر انگشتان و ضربات حاصله انگشتان دچار دردهای آرتروزی شده و حتی ممکن است دچار اختلالات دیگری مانند سندروم تونل کارپال , تریگر فینگر و دکوروان شوند.
امروزه طب کار به عنوان یک تخصص بسیار مهم در بررسی عوامل تاثیر گذار در ایجاد آسیب های بدنی در شرایط کاری نقش بسیار مهمی در پیشگیری از انواع اختلالات محیط کار برای جامعه ایفا می نماید. و لازم است در این رشته بسیار مهم نیز رویکرد تخصصی تر لحاظ شود.
به طور کلی آرتروز مراحل مختلفی داشته و می‌تواند ابتدا از دردهای ساده بدون علائم شروع شود. دردهای آرتروز می‌تواند با گذر زمان در طول شبانه روز در انتهای یک فعالیت سنگین به آهستگی افزایش پیدا کند و این دردها اگر همراه با التهاب باشد ممکن است که در هنگام صبح پس از استراحت شخص را دچار خشکی مفصلی نماید.
در مراحل پیشرفته تر درد و التهاب و باعث محدود کردن فعالیتهای روزانه شخص می‌شود به نحوی که محدودیت حاصله باعث ایجاد اختلالات حرکتی و حتی درد های شبانه نیز می شود.
پزشک و فیزیوتراپیست متخصص با بررسی عوامل ایجاد کننده , با توصیه های مهم می توانند جهت کنترل علائم به بیمار کمک کنند.
در مراحل پیشرفته تر تغییرات مفصلی و دفرمیشن یا تغییر فرم و شکل مفصل ایجاد شده و ممکن است با انجام حرکت در مفصل صداهای مفصلی نیز ایجاد شود.
همانطور که در مطالب قبلی ذکر گردید آرتروز جزء لاینفک فعالیتهای روزانه محسوب می‌شود و نمی‌توان برای آن راه صد در صد پیشگیرانه در نظر گرفته ولی می توان عوامل مستعد کننده را شناسایی نموده و با برطرف نمودن عوامل مستعد کننده میزان ابتلا را کم تر نموده و زمان آن را به تعویق انداخت.
تشخیص در آرتروز بر اساس یافته های بالینی و پاراکلینیکی استوار است.
یافته های بالینی در تشخیص آرتروز می تواند شامل :
در آرتروز را شامل شود.
در مراحل بعدی ممکن است که پزشک متخصص برای تشخیص قطعی و تعیین میزان شدت عارضه اقدام به توصیه :
نماید.
همانطور که در شکل زیر مشاهده می نمایید در رادیولوژی آرتروز پیشرفته عواملی مانند کاهش فاصله مفصلی به خصوص در مفاصلی که تحمل وزن در آنها انجام می شود مطابق شکل زیر دیده می شود.
یکی دیگر از مشخصه های ایجاد آرتروز در مفصل ایجاد استوفیت های مفصلی می باشد که به صورت گل کلم در مفصل می تواند به خصوص در لبه های مفصلی ایجاد شود. که با انجام حرکت در مفصل می تواند سبب ایجاد اصطکاک و التهاب در مفصل شود در این گونه موارد بنا به نظر جراح ممکن است که جراحی و یا درمان هایی مانند شاک ویو توصیه شود.
درمان در آرتروز شامل :
و
مفصل می باشد.
در مراحل پیشرفته تر در صورتی که شرایط بیومکانیکی مفصل قابل اصلاح نباشد ممکن است که جراح توصیه جراحی را نماید ولی بهتر است که قبل از جراحی درمانهای غیر جراحی تا حد امکان انجام شود.
انجام تمرین های منظم می‌تواند با بهبود شرایط حرکت مفصلی و همچنین انتشار مایع مفصلی به تمامی مفصل نقش بسیار مهمی در پیشگیری در از آرتروز را ایفا نماید در زیر با نمونه‌ای از انواع تمرینات در منزل میتوانید آشنا شوید.
تمرین و ورزش های طبی زیر با توجه به شیوع بیشتر آرتروز در اندام تحتانی برای این ناحیه در نظر گرفته شده است ولی به طور کلی تمرینات و ورزشها بر چند اصل استوار است.
تاکید بر بهبور دامنه حرکتی بعلت اینکه دامنه حرکتی محدود شده خود عامل درد بخصوص درد شبانه می شود.
تاکید بر بهبود قدرت و استقامت عضلات جعت حفظ ثبات در مفاصل و اندام ها
تاکید بر بهبود راستای بیومکانیکی مفاصل با اصلاح نیروهای وارده و اصلاح عادت های غلط
مطابق شکل زیر با قرار گرفتن پشت صندلی و گرفتن لبه های صندلی میتوانید به آهستگی زانوهای خود را خم نموده و تا ۳۰ درجه در مفصل زانو حرکت را به سمت پایین انجام داده و به آهستگی دوباره به حالت ایستاده برگردید انجام این حرکت می‌تواند به تقویت عضلات چهار سر رانی و همچنین بهبود حرکت مفصل زانو بدون اینکه آسیب رسان باشد کمک کننده باشد.
در شکل زیر همانطور که مشاهده می نمایید با گذاردن یک پا روی پله به آهستگی به بالا رفته و سپس پایین می رویم این حرکت می‌تواند به تقویت عضلات چهار سر رانی مطابق شکل قبل کمک کننده بوده و حرکت می‌بایست به آهستگی انجام شود. حرکت را می توانید برای پای مقابل نیز تکرار نمایید تعداد انجام این حرکت ها معمولاً ۱۰ مرتبه و در سه ست مجزا قابل انجام خواهد بود.
یکی از ورزشهای مهم در عین سادگی و تاثیر گذار در بهبود حرکت مفصل زانو مطابق شکل زیر است همانطور که مشاهده می نمایید روی صندلی نشسته و به آهستگی زانوی خود را از حالت خم به حالت صاف میبریم حرکت می‌تواند چندین مرتبه برای دو زانو تکرار شود در حرکت زیر عمل انتقال مایع مفصل و حرکت آن در کل مفصل زانو سبب بهبود تغذیه مفصل زانو می شود.
حرکت مهم دیگر برای بهبود دامنه حرکتی در مفصل زانو مطابق شکل زیر است با تکیه بر دیوار و زانوی صاف به آهستگی زانوی خود را خم نموده مطابق شکل و سپس حرکت را مجدداً به زانوی صاف تکرار می نماییم انجام حرکت فوق در موارد محدودیت های حرکتی در زانو و یا کوتاهی در عضلات راست رانی یا رکتوس فموریس بسیار کمک کننده خواهد بود.
یکی از حرکت های مهم در بهبود دامنه حرکتی در زانو مطابق شکل زیر است با گذاردن یک بالش زیر پا مچ پا و انجام حرکت به عقب بردن زانو می توانید دامنه حرکتی اکستنشن یا باز شدن زانو را بهبود دهید. در حرکت بعدی همانطور که در شکل دیده می شود پای خود را می توانید از مچ پا سمت بالا بیاورید.
در حرکت زیر همانطور که در شکل ملاحظه می نمایید با بالا آوردن زانو و حمایت زانوی دیگر میتوانید برای تقویت عضلات چهار سر رانی اقدام نمایید. زانوی سالم در این حرکت پشت زانوی دردناک قرار گرفته و با حمایت آن انجام حرکت را تکمیل می نماید.
در کلینیک فیزیوتراپی مرکزی شریعتی تمامی موارد فوق قابل اجرا و تحت نظارت متخصصین می باشد.
در مواردی ممکن است که پزشک متخصص بر اساس نیاز بیمار توصیه به تزریق مفصلی و استفاده از داروهای کاهنده التهاب برای نتیجه بهتر بنماید. در این گونه موارد با تزریق داخل مفصل دچار آرتروز شده مانند شکل زیر که در زانو انجام می‌شود می‌توان عوامل التهابی را کمتر نموده و درد بیمار را کاهش داد. اما نکته بسیار مهم در انجام تزریق مفصلی این است که در صورت ضرورت و تشخیص پزشک متخصص قابل اجرا و انجام می باشد و در غیر اینصورت می‌تواند نه تنها برای بیمار تاثیرگذار نبوده بلکه باعث بدتر شدن شرایط نیز شود.
در برخی موارد ممکن است که درمانهای غیر جراحی نتیجه مطلوبی را حاصل ننمایند بسته به نظر تیم درمانگر ممکن است که درمان جراحی توصیه شود در روش های جراحی بسته به نظر جراح ممکن است که سطوح مفصلی به صورت پارشیال یا ناقص و یا به صورت توتال یا کامل تعویض شود. در این گونه موارد به طور تقریبی درد بیمار به نحو چشمگیری کاهش یافته ولی ممکن است برخی از فعالیت های روزانه بیمار محدود شود. لازم است به بیمار گوشزد شود تا پس از جراحی تیم فیزیوتراپی فعالیت های بیمار را متناسب با مفصل جراحی شده تطبیق دهد به عبارت دیگر شرایط زندگی بیمار با مفصل جدید به وی آموزش داده خواهد شد. در کلینیک فیزیوتراپی مرکزی شریعتی موارد فوق تحت نظر دقیق انجام می شود.
همانطور که در مطالب قبلی ذکر گردید درمان قطعی آرتروز بسته به شرایط توسط پزشک متخصص توصیه خواهد شد. از درمانهای غیر جراحی گرفته تا درمان های تکمیلی و جراحی می‌تواند برای آرتروز در نظر گرفته شود. در مواردی که درمان های روتین غیر جراحی نتیجه نگرفته باشد درمان تعویض کامل مفصل راهگشای اینگونه بیماران خواهد بود.
WAZE
Google Map
بلد
نشان
مسیریابی