یکی از آسیب های بسیار مهم در مفصل مچ دست شکستگی استخوان اسکافوئید یا استخوان ناوی می باشد. با توجه به اهمیت این استخوان در حرکت‌های مچ دست و اینکه احتمال سیاه شدن یا نکروز شدن در این استخوان وجود داشته و تشخیص آن می تواند همراه با خطا باشد ، لذا لازم است تا در خصوص آسیب‌های این استخوان مهم در مفصل مچ دست نکاتی را ذکر نماییم. همچنین درمان موثر و به هنگام این استخوان میتواند از عوارض جبران ناپذیر آن پیشگیری نماید. فیزیوتراپی با تحریک سلول های ناحیه آسیب دیده می تواند درمان بسیار موثری در عارضه فوق باشد.
برای پاسخ به پرسش فوق نکات زیر را مطالعه فرمائید.
استخوانهای مچ دست در دو ردیف قرار دارند و به عنوان یک واحد عمل می کنند. اسکافوئید بزرگترین استخوان از هشت استخوان کوچک مچ دست است. نام آن از کلمه ی یونانی اسکافوس به معنی قایق گرفته شده که اشاره ای است به شکل این استخوان.
اسکافوئید بین دو ردیف استخوان ارتباط برقرار می کند. در سمت انگشت شست قرار دارد از سمت کف دست مقعر است و 80 درصد آن غضروف مفصلی است و از طریق چندین رباط با استخوانهای دیگر مچ دست در ارتباط است.
استخوان اسکافوئید از طریق شریان رادیال تغذیه عروقی می شود. با توجه به ساختار شبکه عروقی در استخوان اسکافوئید شکستگی هایی که در این استخوان به وجود می‌آید می‌توانند خطر نکروز یا سیاه شدن استخوان را داشته باشند. در انتهای این مقاله در خصوص درصد های احتمالی نکروز شدن نواحی مختلف شکستگی در استخوان اسکافوئید به همراه شکل توضیح داده شده است.
شایعترین ضایعه ای که برای اسکافوئید اتفاق می افتد شکستگی است. هر چند بی ثباتی اسکافوئید نیز ممکن به دلیل پارگی رباط های متصل به آن اتفاق افتد.
شکستگی اسکافوئید به دو شکل اتفاق می افتد :
و
شکستگی های با جابجایی استخوان با پارگی رباط همراه هستند. یکی از رباط های مهم این ناحیه رباط متصل کننده استخوان اسکافوئید و استخوان لونیت می باشد که به نام scapholunate ligament معروف است. که در شکل زیر مشاهده می نمائید.
تست بالینی پارگی این رباط به نام تست واتسن است که به شکل زیر قابل انجام است و میزان شلی مفصل بین استخوان اسکافوئید و لونیت را بررسی می نماید.
شکستگی استخوان اسکافوئید از طریق افتادن روی دست در حالت کشیده یا مکانیسم FOOSH fall on outstretched hand می باشد که در حالت سقوط روی یک دست به وجود می آید. این در حالی که دست به سمت خلف خم شده و انحراف دست باعث فشرده شدن استخوان اسکافوئید و شکستگی آن می شود.
در حالت دیگری استخوان اسکافوئید می تواند دچار آسیب و شکستگی شود که می تواند ضربه مستقیم در حالت شکل زیر باشد که در بوکسورها میتواند به وجود بیاید.
شکستگی استخوان اسکافوئید در آسیب‌های ورزشی دیگر و تصادف با موتور شایع است. احتمال ایجاد شکستگی این استخوان با این مکانیزم در کودکان و افراد مسن پایین است و بیشتر در سن 15 تا 30 سالگی اتفاق می افتد.
شیوع آن در مردان بیشتر از زنان است.
با توجه به اهمیت این استخوان و اینکه احتمال نکروز شدن در این استخوان وجود دارد طبقه بندی و نواحی شکسته شده می تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد به طور کلی طبقه بندی ها می توانند بر چند اساس استوار باشند.
در شکلهای زیر انواع شکستگی ها به طور مختصر نمایش داده شده است.
طبقه بندی شکستگی بر اساس ناحیه و خط شکستگی
طبقه بندی شکستگی بر اساس روش هربرت
طبقه بندی شکستگی بر اساس روش Russe
طبقه بندی شکستگی بر اساس Mayo
شکستگی استخوان اسکافوئید و تشخیص آن بسیار مهم و ضروری می باشد به علت اینکه این شکستگی می تواند توسط روشهای رادیولوژی معمول به خصوص در ۲۴ ساعت اولیه قابل تشخیص نباشد ، لازم است روشهای دیگری منجمله ام آر آی و همچنین رادیولوژی های متعدد پس از روزهای آسیب follow up و پیگیری شوند.
شکستگی باعث ایجاد درد و تورم میشود و با ارزیابی فیزیکی همچنین تصویربرداری رادیولوژی تشخیص داده می شود. هر چند در برخی موارد با اشعه ی ایکس قابل تشخیص نیست و انجام ام آر آی ضروری می باشد.
عدم تشخیص به موقع شکستگی می تواند باعث تاخیر یا عدم جوش خوردن استخوان ، استئوارتریت مفصل رادیوکارپال ، کاهش قدرت مشت کردن و همچنین کاهش دامنه ی حرکتی شود.
همانطور که قبلا گفته شد درد در محل شکستگی و حساسیت به لمس در محل شکستگی وجود داشته و محدودیت حرکتی ایجاد می شود.
در تکنیک لمس استخوان اسکافوئید می توان در عمق Anatomical snuff box یا انفیه دان تشریحی مطابق شکل زیر این استخوان را لمس نمود و در صورت شکستگی لمس ناحیه همراه با درد خواهد بود.
از آنجایی که در شکستگی اسکافوئید تورم و کبودی زیاد نیست ممکن است در تشخیص آن اشتباه شود.
روش های پیشگیری باید بر پیش بینی مکانیزم شکستگی و به حداقل رساندن آن متمرکز شود.
استفاده از یک مچ بند و روشهای تیپینگ برای افرادی که در معرض خطر شکستگی هستند می تواند مفید باشد.
بعد از تشخیص شکستگی اولین اقدام ثابت کردن شکستگی است ؛ که می تواند به صورت گچ گیری انجام شود.
بسته به نوع شکستگی و اینکه احتمال جابجایی در آن وجود داشته باشد. جراحی در روش بعدی می تواند به درمان کمک کننده باشد.
اگر شکستگی باثبات باشد از گچ گیری استفاده میشود.
با توجه به اینکه استخوان اسکافوئید در حرکت‌های مفصل مچ دست میتواند دچار اختلال جوش نخوردن شود لذا لازم است تمامی حرکت های مفصل مچ دست محدود شود این حرکت ها شامل :
تنها روشی که در گچ گیری می تواند تمامی حرکت های فوق را در مفصل مچ محدود نماید در شکل زیر قسمت بالا و چپ مشاهده مینمایید.
البته تفاوتهایی بین روشهای گچ گیری در شکل زیر مشاهده می نمایید که در پوشاندن آرنج و نیز شست دست موجود است. مزایا و معایب هر کدام از روشها بسته به میزان محدود کردن آن و خشکی مفصلی پس از باز کردن آن است.
استفاده از بی حرکتی توسط گچ عوارض پایینی دارد و حدودا باید 6 هفته ادامه داشته داشته باشد.
در صورتی که محل شکستگی نزدیک به استخوان رایوس باشد و شکستگی همراه با جابجایی باشد احتمال انجام جراحی برای تثبیت استخوان بیشتر است و نتیجه ی مطلوب تری حاصل می شود .
علاوه بر تثبیت استخوان داروهایی جهت کاهش درد توسط پزشک تجویز می شود.
از آنجایی که مچ دست در انجام فعالیت های روزمره و ورزشی نقش اصلی را دارد بعد از گذراندن دوره ی بی حرکتی فیزیوتراپی بسیار حائز اهمیت است و شامل استفاده از روش ها و مدالیته های کاهش درد و التهاب و سپس آموزش تمرینات افزایش قدرت عضلات و افزایش دامنه ی حرکتی است که حرکات در جهت خم کردن و باز کردن مچ دست حرکات به طرفین با نظارت فیزیوتراپیست انجام میشود. همچنین تمریناتی برای انجام در منزل آموزش داده میشود تا زمانی که فرد بتواند به فعالیت های عادی برگردد.
یکی از خطرات احتمالی در استخوان اسکافوئید و شکستگی در آن نکروز شدن و تحلیل بافت استخوانی در استخوان اسکافوئید می باشد به نحوی که در شکل زیر مشاهده می گردد نواحی مختلف شکستگی تأثیر مهمی در نتیجه درمانی آن خواهد داشت. به همین دلیل اگر شکستگی در قسمتهای دیستال تر باشد احتمال جوش‌خوردن وجود داشته ولی در قسمتهای پروگزیمال یا مرکزی تر احتمال اینکه نکروز شود وجود دارد و این میتواند به خاطر تامین عروق خونی و آناتومی عروق خونی موجود در استخوان اسکافوئید باشد که می تواند همراه با شکستگی دچار پارگی شده و قسمتهای انتهایی به علت عدم خونرسانی یا عارضه ای به نام avascular necrosis AVN یا نکروز آواسکولار ایجاد شود که پس از گذر زمان توسط رادیولوژی و به صورت دقیق در ام آر آی قابل تشخیص می باشد.
میتوانید در ام آر آی فوق ناحیه آسیب دیده را که با فلش مشخص گردیده است مشاهده نمایید.
لطفا جهت اطلاعات بیشتر به لینک های زیر مراجعه فرمائید
WAZE
Google Map
بلد
نشان
مسیریابی